Terza Parte > Cristo > La morte di Cristo > Se alla morte di Cristo la sua divinità si sia separata dall'anima
Tertia pars
Quaestio 50
Articulus 3
[49123] IIIª q. 50 a. 3 arg. 1 Ad tertium sic proceditur. Videtur quod in morte Christi fuerit separatio divinitatis ab anima. Dicit enim dominus, Ioan. X, nemo tollit animam meam a me, sed ego pono eam, et iterum sumo eam. Non autem videtur quod corpus animam ponere possit, eam a se separando, quia anima non subiicitur potestati corporis, sed potius e converso. Et sic videtur quod Christo secundum quod est verbum Dei, conveniat animam suam ponere. Hoc autem est eam a se separare. Ergo per mortem anima eius fuit a divinitate separata.
|
|
Terza parte
Questione 50
Articolo 3
[49123] IIIª q. 50 a. 3 arg. 1
SEMBRA che alla morte di Cristo la sua divinità si sia separata dall'anima. Infatti:
1. Il Signore ha affermato: "Nessuno mi toglie l'anima; ma io la depongo da me, per poi riprenderla". Ora, non sembra che il corpo possa deporre l'anima, separandola da sé; poiché l'anima non è soggetta al potere del corpo, ma viceversa. Dunque deporre l'anima propria spettava al Cristo in quanto Verbo di Dio. E questo significava separarla da sé. Quindi con la morte la sua anima fu separata dalla divinità.
|
[49124] IIIª q. 50 a. 3 arg. 2 Praeterea, Athanasius dicit maledictum qui totum hominem quem assumpsit Dei filius, denuo assumptum vel liberatum, tertia die a mortuis resurrexisse non confitetur. Sed non potuit totus homo denuo assumi, nisi aliquando fuerit totus homo a Dei verbo separatus. Totus autem homo componitur ex anima et corpore. Ergo aliquando fuit facta separatio divinitatis et a corpore et ab anima.
|
|
[49124] IIIª q. 50 a. 3 arg. 2
2. S. Atanasio dichiara "maledetto, colui il quale non confessa che tutto l'uomo, assunto dal Figlio di Dio, fu assunto nuovamente o liberato col risorgere il terzo giorno dai morti". Ma tutto l'uomo non poteva essere assunto di nuovo, se per un certo tempo non fosse rimasto separato dal Verbo di Dio. Ora, l'intero uomo è composto di anima e di corpo. Perciò per un dato tempo la divinità fu separata dall'anima e dal corpo.
|
[49125] IIIª q. 50 a. 3 arg. 3 Praeterea, propter unionem ad totum hominem filius Dei vere dicitur homo. Si igitur, soluta unione animae et corporis per mortem, verbum Dei remansit unitum animae, sequeretur quod vere dici potuisset filium Dei esse animam. Hoc autem est falsum, quia, cum anima sit forma corporis, sequeretur quod verbum Dei fuerit corporis forma, quod est impossibile. Ergo in morte Christi anima fuit a verbo Dei separata.
|
|
[49125] IIIª q. 50 a. 3 arg. 3
3. Il Figlio di Dio può dirsi vero uomo per la sua unione con tutto l'uomo. Se quindi il Verbo di Dio, sciolta con la morte l'unione dell'anima col corpo, fosse rimasto unito all'anima, ne seguirebbe che il Figlio di Dio dovrebbe denominarsi anima. Ma questo è falso: perché, essendo l'anima forma del corpo, ne seguirebbe che il Verbo di Dio sarebbe stato forma del corpo, il che è inammissibile. Dunque alla morte di Cristo l'anima rimase separata dal Verbo di Dio.
|
[49126] IIIª q. 50 a. 3 arg. 4 Praeterea, anima et corpus, ab invicem separata, non sunt una hypostasis, sed duae. Si igitur verbum Dei remansit unitum tam animae quam corpori Christi, separatis eis ab invicem per mortem Christi, videtur sequi quod verbum Dei, durante morte Christi, fuerit duae hypostases. Quod est inconveniens. Non ergo post mortem Christi remansit anima verbo unita.
|
|
[49126] IIIª q. 50 a. 3 arg. 4
4. Anima e corpo, una volta separati, non sono più una, ma due ipostasi. Il che è inammissibile. Perciò dopo la morte di Cristo la sua anima non rimase unita al Verbo.
|
[49127] IIIª q. 50 a. 3 s. c. Sed contra est quod dicit Damascenus, in III libro, etsi Christus mortuus est ut homo, et sancta eius anima ab incontaminato divisa est corpore; sed divinitas inseparabilis ab utrisque permansit, ab anima dico et corpore.
|
|
[49127] IIIª q. 50 a. 3 s. c.
IN CONTRARIO: Scrive il Damasceno: "Benché Cristo sia morto come uomo, e la santa sua anima sia rimasta divisa dal suo corpo tuttora incorrotto, la sua divinità rimase inseparabilmente nelle due parti, cioè nell'anima e nel corpo".
|
[49128] IIIª q. 50 a. 3 co. Respondeo dicendum quod anima unita est verbo Dei immediatius et per prius quam corpus, cum corpus unitum sit verbo Dei mediante anima, ut supra dictum est. Cum igitur verbum Dei non sit separatum in morte a corpore, multo minus separatum est ab anima. Unde, sicut de filio Dei praedicatur id quod convenit corpori ab anima separato, scilicet esse sepultum; ita de eo in symbolo dicitur quod descendit ad Inferos, quia anima eius, a corpore separata, descendit ad Inferos.
|
|
[49128] IIIª q. 50 a. 3 co.
RISPONDO: L'anima è unita al Verbo di Dio in maniera più diretta e immediata che il corpo: poiché il corpo è unito al Verbo di Dio mediante l'anima, come abbiamo spiegato. Perciò, siccome con la morte il Verbo di Dio non si separò dal corpo, molto meno può essersi separato dall'anima. Ecco perché, come si predica del Figlio di Dio quanto si riferisce al corpo separato dall'anima, e cioè di essere stato sepolto, così nel Simbolo si dice che "discese agl'inferi", per esservi discesa la sua anima separata dal corpo.
|
[49129] IIIª q. 50 a. 3 ad 1 Ad primum ergo dicendum quod Augustinus, exponens illud verbum Ioannis, inquirit, cum Christus sit verbum et anima et caro, utrum ex eo quod est verbum, ponat animam; an ex eo quod est anima; an iterum ex eo quod est caro. Et dicit quod, si dixerimus quod verbum Dei animam posuit, sequeretur quod aliquando anima illa separata est a verbo. Quod est falsum. Mors enim corpus ab anima separavit, a verbo autem animam separatam non dico. Si vero dixerimus quod anima ipsa se ponat, sequitur quod ipsa a se separatur. Quod est absurdissimum. Relinquitur ergo quod ipsa caro animam suam ponit et iterum eam sumit, non potestate sua, sed potestate verbi inhabitantis carnem, quia, sicut supra dictum est, per mortem non est separata divinitas verbi a carne.
|
|
[49129] IIIª q. 50 a. 3 ad 1
SOLUZIONE DELLE DIFFICOLTÀ: 1. S. Agostino, commentando quelle parole evangeliche, dopo aver ricordato che Cristo è "Verbo, anima e carne", si domanda "se egli abbia deposto la sua anima come Verbo, o come anima, oppure come corpo". E risponde, che "se dicessimo essere stato il Verbo a deporre l'anima, ne seguirebbe che per un dato tempo la sua anima fu separata dal Verbo. Il che è falso. Infatti la morte non separa che il corpo dall'anima: non dirò invece che l'anima sia stata separata dal Verbo. Se poi diremo che fu l'anima stessa a separarsi, ne segue che l'anima si sarebbe separata da se medesima. Il che è del tutto assurdo". Perciò rimane che "fu la carne stessa a deporre l'anima sua, per poi riprenderla, non per virtù propria, ma in virtù del Verbo che inabitava nella carne": poiché, come sopra abbiamo visto, dopo la morte la divinità del Verbo non restò separata dal corpo.
|
[49130] IIIª q. 50 a. 3 ad 2 Ad secundum dicendum quod in verbis illis Athanasius non intellexit quod totus homo denuo sit assumptus, idest, omnes partes eius, quasi verbum Dei partes humanae naturae deposuerit per mortem. Sed quod iterato totalitas naturae assumptae sit in resurrectione redintegrata per iteratam unionem animae et corporis.
|
|
[49130] IIIª q. 50 a. 3 ad 2
2. Con quelle parole S. Atanasio non intese dire che tutto l'uomo in tutte le sue parti fu assunto una seconda volta: come se il Verbo di Dio avesse deposto con la morte le parti della natura umana. Ma che nella resurrezione l'insieme della natura assunta fu di nuovo reintegrato, mediante la rinnovata unione dell'anima col corpo.
|
[49131] IIIª q. 50 a. 3 ad 3 Ad tertium dicendum quod verbum Dei, propter unionem humanae naturae, non dicitur humana natura, sed dicitur homo, quod est habens humanam naturam. Anima autem et corpus sunt partes essentiales humanae naturae. Unde propter unionem verbi ad utrumque eorum non sequitur quod verbum Dei sit anima vel corpus, sed quod est habens animam vel corpus.
|
|
[49131] IIIª q. 50 a. 3 ad 3
3. Il Verbo di Dio per la sua unione con la natura umana non si denomina natura umana, ma uomo, cioè avente natura umana. Ora, le parti essenziali della natura umana sono l'anima e il corpo. Perciò dall'unione del Verbo con l'una o con l'altro non segue che il Verbo di Dio sia anima o corpo: ma una realtà avente un'anima, o un corpo.
|
[49132] IIIª q. 50 a. 3 ad 4 Ad quartum dicendum quod, sicut Damascenus dicit, in III libro, quod in morte Christi est separata anima a carne, non est una hypostasis in duas hypostases divisa. Et corpus enim et anima secundum idem ex principio in verbi hypostasi habuerunt existentiam, et in morte, invicem divisa, singula eorum manserunt unam hypostasim verbi habens. Quare una verbi hypostasis verbi et animae et corporis exstitit hypostasis. Nunquam enim neque anima neque corpus propriam habuerunt hypostasim, praeter verbi hypostasim. Una enim semper verbi hypostasis, et nunquam duae.
|
|
[49132] IIIª q. 50 a. 3 ad 4
4. Come spiega il Damasceno, "per il fatto che alla morte di Cristo l'anima si è separata dal corpo, non segue che l'unica ipostasi si sia divisa in due ipostasi. Infatti corpo ed anima avevano la loro esistenza nel Verbo per un identico motivo: perciò pur essendosi divisi con la morte, entrambi rimasero in possesso dell'unica ipostasi del Verbo. Quindi unica rimase l'ipostasi del Verbo, dell'anima e del corpo. Infatti corpo e anima non ebbero mai una propria ipostasi distinta da quella del Verbo. Poiché d'ipostasi il Verbo ne ebbe sempre una sola e mai due".
|
|
|