Terza Parte > Cristo > Il culto di Cristo > Se alle immagini di Cristo sia dovuto il culto di latria
Tertia pars
Quaestio 25
Articulus 3
[47956] IIIª q. 25 a. 3 arg. 1 Ad tertium sic proceditur. Videtur quod imago Christi non sit adoranda adoratione latriae. Dicitur enim Exod. XX, non facies tibi sculptile, neque omnem similitudinem. Sed nulla adoratio est facienda contra Dei praeceptum. Ergo imago Christi non est adoranda adoratione latriae.
|
|
Terza parte
Questione 25
Articolo 3
[47956] IIIª q. 25 a. 3 arg. 1
SEMBRA che alle immagini di Cristo non sia dovuto il culto di latria. Infatti:
1. Nell'Esodo si legge: "Non ti fare nessuna scultura né immagine". Ma nessun culto si può prestare contro il divieto di Dio. Dunque alle immagini di Cristo non si deve il culto di latria.
|
[47957] IIIª q. 25 a. 3 arg. 2 Praeterea, operibus gentilium non debemus communicare, ut apostolus dicit, Ephes. V. Sed gentiles de hoc praecipue inculpantur, quia commutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in similitudinem imaginis corruptibilis hominis, ut dicitur Rom. I. Ergo imago Christi non est adoranda adoratione latriae.
|
|
[47957] IIIª q. 25 a. 3 arg. 2
2. Non dobbiamo partecipare alle opere dei gentili, come ricorda l'Apostolo. Ma i gentili sono incolpati principalmente di questo, che "hanno sostituito la gloria dell'incorruttibile Dio con l'immagine dell'uomo mortale". Dunque l'immagine di Cristo non si deve adorare con culto di latria.
|
[47958] IIIª q. 25 a. 3 arg. 3 Praeterea, Christo debetur adoratio latriae ratione divinitatis, non ratione humanitatis. Sed imagini divinitatis eius, quae animae rationali est impressa, non debetur adoratio latriae. Ergo multo minus imagini corporali, quae repraesentat humanitatem ipsius Christi.
|
|
[47958] IIIª q. 25 a. 3 arg. 3
3. A Cristo si deve il culto di latria per la sua divinità e non per la sua umanità. Ma all'immagine della divinità impressa nella sua anima razionale non è dovuto il culto di latria. Dunque molto meno all'immagine materiale che rappresenta l'umanità dello stesso Cristo.
|
[47959] IIIª q. 25 a. 3 arg. 4 Praeterea, nihil videtur in cultu divino faciendum nisi quod est a Deo institutum, unde et apostolus, I Cor. XI, traditurus doctrinam de sacrificio Ecclesiae, dicit, ego accepi a domino quod et tradidi vobis. Sed nulla traditio in Scriptura invenitur de adorandis imaginibus. Ergo imago Christi non est adoratione latriae adoranda.
|
|
[47959] IIIª q. 25 a. 3 arg. 4
4. Nel culto divino si deve praticare solo ciò che è stato istituito da Dio, tanto che anche l'Apostolo nel tramandare la dottrina sul sacrificio della Chiesa scrive: "Io ho ricevuto dal Signore quanto ho trasmesso a voi". Ma nella Scrittura non si trova nessuna tradizione sul culto delle immagini. Dunque le immagini di Cristo non sono da adorarsi con culto di latria.
|
[47960] IIIª q. 25 a. 3 s. c. Sed contra est quod Damascenus inducit Basilium dicentem, imaginis honor ad prototypum pervenit, idest exemplar. Sed ipsum exemplar, scilicet Christus, est adorandus adoratione latriae. Ergo et eius imago.
|
|
[47960] IIIª q. 25 a. 3 s. c.
IN CONTRARIO: Il Damasceno cita queste parole di S. Basilio: "L'onore reso all'immagine s'indirizza al prototipo", cioè all'esemplare. Ma l'esemplare, Cristo, merita il culto di latria. Dunque anche la sua immagine.
|
[47961] IIIª q. 25 a. 3 co. Respondeo dicendum quod, sicut philosophus dicit, in libro de Mem. et Remin., duplex est motus animae in imaginem, unus quidem in imaginem ipsam secundum quod est res quaedam; alio modo, in imaginem inquantum est imago alterius. Et inter hos motus est haec differentia, quia primus motus, quo quis movetur in imaginem prout est res quaedam, est alius a motu qui est in rem, secundus autem motus, qui est in imaginem inquantum est imago, est unus et idem cum illo qui est in rem. Sic igitur dicendum est quod imagini Christi inquantum est res quaedam, puta lignum sculptum vel pictum, nulla reverentia exhibetur, quia reverentia debetur non nisi rationali naturae. Relinquitur ergo quod exhibeatur ei reverentia solum inquantum est imago. Et sic sequitur quod eadem reverentia exhibeatur imagini Christi et ipsi Christo. Cum igitur Christus adoretur adoratione latriae, consequens est quod eius imago sit adoratione latriae adoranda.
|
|
[47961] IIIª q. 25 a. 3 co.
RISPONDO: Come dice il Filosofo, due sono i moti dell'anima verso l'immagine: il primo verso l'immagine come cosa a sé stante, il secondo verso l'immagine come rappresentazione di una cosa. Ora, tra i moti suddetti c'è questa differenza che il primo è un moto distinto da quello che si volge alla cosa rappresentata, il secondo invece s'identifica con il moto verso la cosa rappresentata. Perciò bisogna dire che a un'immagine di Cristo in quanto è una cosa a sé, p. es., una scultura in legno o una pittura, non si deve nessun culto, perché questo spetta solo a una natura razionale. Cosicché a essa va tributato un culto solo in quanto è immagine. E quindi identico è il culto verso il Cristo e verso la sua immagine. Poiché dunque a Cristo va tributato il culto di latria, anche alle sue immagini si deve il medesimo culto.
|
[47962] IIIª q. 25 a. 3 ad 1 Ad primum ergo dicendum quod non prohibetur illo praecepto facere quamcumque sculpturam vel similitudinem, sed facere ad adorandum, unde subdit non adorabis ea neque coles. Et quia, sicut dictum est, idem est motus in imaginem et in rem, eo modo prohibetur adoratio quo prohibetur adoratio rei cuius est imago. Unde ibi intelligitur prohiberi adoratio imaginum quas gentiles faciebant in venerationem deorum suorum, idest Daemonum, ideoque praemittitur, non habebis deos alienos coram me. Ipsi autem Deo vero, cum sit incorporeus, nulla imago corporalis poterat poni, quia, ut Damascenus dicit, insipientiae summae est et impietatis figurare quod est divinum. Sed quia in novo testamento Deus factus est homo, potest in sua imagine corporali adorari.
|
|
[47962] IIIª q. 25 a. 3 ad 1
SOLUZIONE DELLE DIFFICOLTÀ: 1. Quel divieto non proibisce di fare qualunque scultura e immagine, ma di farle a scopo di culto, tanto che soggiunge: "Non adorerai tali cose né servirai a esse". E siccome, stando a quanto si è detto, con uno stesso atto ci si porta all'immagine e alla cosa rappresentata, l'adorazione delle immagini è proibita come le cose che esse rappresentano. Perciò nel testo citato viene proibita l'adorazione delle immagini che i gentili facevano per il culto delle loro divinità, ossia dei demoni; e quindi si premette: "Non avere divinità straniere insieme con me". Del Dio vero poi, incorporeo com'è, non si poteva fare nessuna immagine materiale, perché, come dice il Damasceno, "è cosa molto stolta ed empia raffigurare ciò che è divino". Nel Nuovo Testamento però Dio, essendosi incarnato, si può adorare nelle sue immagini corporee.
|
[47963] IIIª q. 25 a. 3 ad 2 Ad secundum dicendum quod apostolus prohibet communicare operibus infructuosis gentilium, communicare autem eorum utilibus operibus apostolus non prohibet. Adoratio autem imaginum est inter infructuosa opera computanda quantum ad duo. Primo quidem, quantum ad hoc quod quidam eorum adorabant ipsas imagines ut res quasdam, credentes in eis aliquid numinis esse, propter responsa quae Daemones in eis dabant, et alios mirabiles huiusmodi effectus. Secundo, propter res quarum erant imagines, statuebant enim imagines aliquibus creaturis, quas in eis veneratione latriae venerabantur. Nos autem adoramus adoratione latriae imaginem Christi, qui est verus Deus, non propter ipsam imaginem, sed propter rem cuius imago est, ut dictum est.
|
|
[47963] IIIª q. 25 a. 3 ad 2
2. L'Apostolo proibisce di partecipare alle "opere infruttuose" dei pagani, ma non a quelle utili. Ora, l'adorazione delle immagini è da ritenersi opera vana per due ragioni. Primo, perché alcuni tra i pagani adoravano le immagini stesse come cose a sé, credendo che in esse ci fosse qualcosa di divino a causa dei responsi che i demoni davano per mezzo di esse e di altri prodigi simili. Secondo, per le cose che rappresentavano: infatti tali immagini rappresentavano delle creature alle quali essi prestavano culto di latria. Noi invece onoriamo con culto di latria le immagini di Cristo che è vero Dio, non per le immagini stesse, ma per la realtà che raffigurano, come si è detto.
|
[47964] IIIª q. 25 a. 3 ad 3 Ad tertium dicendum quod creaturae rationali debetur reverentia propter seipsam. Et ideo, si creaturae rationali, in qua est imago, exhiberetur adoratio latriae posset esse erroris occasio, ut scilicet motus adorantis in homine sisteret inquantum est res quaedam, et non ferretur in Deum, cuius est imago. Quod non potest contingere de imagine sculpta vel picta in materia insensibili.
|
|
[47964] IIIª q. 25 a. 3 ad 3
3. La creatura razionale è per se stessa suscettibile di culto. Perciò se a una creatura razionale quale immagine di Dio si prestasse culto di latria, ciò potrebbe essere occasione di errore, perché l'adorazione potrebbe fermarsi all'uomo come cosa a sé stante, senza raggiungere Dio di cui è immagine. Questo non può accadere con un'immagine scolpita o dipinta su materia insensibile.
|
[47965] IIIª q. 25 a. 3 ad 4 Ad quartum dicendum quod apostoli, familiari instinctu spiritus sancti, quaedam Ecclesiis tradiderunt servanda quae non reliquerunt in scriptis, sed in observatione Ecclesiae per successionem fidelium sunt ordinata. Unde ipse dicit, II Thess. II, state, et tenete traditiones quas didicistis, sive per sermonem, scilicet ab ore prolatum, sive per epistolam, scilicet scripto transmissam. Et inter huiusmodi traditiones est imaginum Christi adoratio. Unde et beatus Lucas dicitur depinxisse imaginem Christi, quae Romae habetur.
|
|
[47965] IIIª q. 25 a. 3 ad 4
4. Gli Apostoli per l'assistenza dello Spirito Santo che era a loro familiare, tramandarono alle Chiese l'osservanza di alcuni usi che non sono riferiti nei loro scritti, ma sono diventati norme della Chiesa, mantenute dalla successione ininterrotta dei fedeli. Per cui lo stesso Apostolo raccomanda: "State saldi e conservate le tradizioni che avete ricevuto, sia nei discorsi", cioè oralmente, "sia per mezzo della nostra lettera", cioè per iscritto. Ora, tra queste tradizioni c'è l'adorazione delle immagini di Cristo. Si dice infatti che S. Luca stesso abbia dipinto un'immagine di Cristo, che è a Roma.
|
|
|