Terza Parte > Cristo > Ordine tra le parti nell'assunzione della natura umana > Se il Figlio di Dio abbia assunto il corpo mediante l'anima
Tertia pars
Quaestio 6
Articulus 1
[47037] IIIª q. 6 a. 1 arg. 1 Ad primum sic proceditur. Videtur quod filius Dei non assumpserit carnem mediante anima. Perfectior enim est modus quo filius Dei unitur humanae naturae et partibus eius, quam quo est in omnibus creaturis. Sed in creaturis est immediate per essentiam, praesentiam et potentiam. Ergo multo magis filius Dei unitur carni, et non mediante anima.
|
|
Terza parte
Questione 6
Articolo 1
[47037] IIIª q. 6 a. 1 arg. 1
SEMBRA che il Figlio di Dio non abbia assunto il corpo mediante l'anima. Infatti:
1. È più perfetto il modo in cui il Figlio di Dio si unisce alla natura umana e alle sue parti di quello per cui è presente nelle altre creature. Ma nelle creature si trova in modo immediato per essenza, presenza e potenza. Dunque a maggior ragione il Figlio di Dio è unito alla sua carne immediatamente e non mediante l'anima.
|
[47038] IIIª q. 6 a. 1 arg. 2 Praeterea, anima et caro unita sunt Dei verbo in unitate hypostasis seu personae. Sed corpus immediate pertinet ad personam sive hypostasim hominis, sicut et anima. Quinimmo magis videtur se de propinquo habere ad hypostasim hominis corpus, quod est materia quam anima, quae est forma, quia principium individuationis, quae importatur in nomine hypostasis, videtur esse materia. Ergo filius Dei non assumpsit carnem mediante anima.
|
|
[47038] IIIª q. 6 a. 1 arg. 2
2. Anima e corpo furono uniti al Verbo di Dio in unità d'ipostasi o di persona. Ma il corpo appartiene alla persona o ipostasi umana in maniera immediata alla pari dell'anima. Anzi il corpo che è materia sembra avere con l'ipostasi umana un rapporto più immediato che l'anima, la quale è forma: infatti il principio d'individuazione, incluso nel concetto d'ipostasi, è la materia. Dunque il Figlio di Dio non ha assunto la carne mediante l'anima.
|
[47039] IIIª q. 6 a. 1 arg. 3 Praeterea, remoto medio, separantur ea quae per medium coniunguntur, sicut, remota superficie, cessaret color a corpore, qui inest corpori per superficiem. Sed, separata per mortem anima, adhuc remanet unio verbi ad carnem, quod infra patebit. Ergo verbum non coniungitur carni mediante anima.
|
|
[47039] IIIª q. 6 a. 1 arg. 3
3. Due cose si separano, quando viene tolto il mezzo che le univa: rimossa, p. es., una superficie, sparirebbe da un corpo il colore che mediante la superficie gli aderisce. Ma l'unione del Verbo con il suo corpo perdura, come vedremo, anche dopo la separazione dell'anima dovuta alla morte. Dunque il Verbo non si unisce al corpo mediante l'anima.
|
[47040] IIIª q. 6 a. 1 s. c. Sed contra est quod Augustinus dicit, in epistola ad Volusianum, ipsa magnitudo divinae virtutis animam sibi rationalem, et per eandem corpus humanum, totumque omnino hominem, in melius mutandum, coaptavit.
|
|
[47040] IIIª q. 6 a. 1 s. c.
IN CONTRARIO: S. Agostino afferma: "La potenza infinita di Dio unì a sé l'anima razionale, e per mezzo di essa il corpo umano e l'uomo tutto intero, per redimerlo".
|
[47041] IIIª q. 6 a. 1 co. Respondeo dicendum quod medium dicitur respectu principii et finis. Unde, sicut principium et finis important ordinem, ita et medium. Est autem duplex ordo, unus quidem temporis; alius autem naturae. Secundum autem ordinem temporis, non dicitur in mysterio incarnationis aliquid medium, quia totam naturam humanam simul sibi Dei verbum univit, ut infra patebit. Ordo autem naturae inter aliqua potest attendi dupliciter, uno modo, secundum dignitatis gradum, sicut dicimus Angelos esse medios inter homines et Deum; alio modo, secundum rationem causalitatis, sicut dicimus mediam causam existere inter primam causam et ultimum effectum. Et hic secundus ordo aliquo modo consequitur primum, sicut enim dicit Dionysius, XIII cap. Cael. Hier., Deus per substantias magis propinquas agit in ea quae sunt magis remota. Si ergo attendamus gradum dignitatis, anima media invenitur inter Deum et carnem. Et secundum hoc, potest dici quod filius Dei univit sibi carnem mediante anima. Sed secundum ordinem causalitatis, ipsa anima est aliqualiter causa carnis uniendae filio Dei. Non enim esset assumptibilis nisi per ordinem quem habet ad animam rationalem, secundum quam habet quod sit caro humana, dictum est enim supra quod natura humana prae ceteris est assumptibilis.
|
|
[47041] IIIª q. 6 a. 1 co.
RISPONDO: Ciò che è intermedio sta tra un principio e un termine. Perciò come il principio e il termine, così anche ciò che è intermedio implica un ordine. Ma l'ordine può essere di due specie: di tempo e di natura. Ora, secondo l'ordine di tempo non c'è nel mistero dell'incarnazione niente di intermedio; perché, come si vedrà in seguito, il Verbo di Dio unì a sé tutta la natura umana simultaneamente.
L'ordine poi di natura può essere considerato sotto due aspetti: primo, rispetto al grado di nobiltà: così, p. es., diciamo che gli angeli sono intermedi tra l'uomo e Dio; secondo, rispetto alla causalità: e così tra la prima causa e l'ultimo effetto poniamo la causa intermedia. Questo secondo tipo di ordine deriva sempre in qualche modo dal primo. Dice infatti Dionigi che Dio per mezzo delle sostanze a lui più vicine opera su quelle più lontane.
Rispetto dunque al grado di nobiltà l'anima si trova tra Dio e il corpo. E in tal senso possiamo dire che il Figlio di Dio ha unito a sé il corpo mediante l'anima. - Inoltre secondo l'ordine di causalità l'anima stessa è in qualche modo causa dell'unione del Figlio di Dio con la carne. Il corpo infatti non sarebbe assumibile al di fuori del rapporto che lo unisce con l'anima razionale, facendone un corpo umano: poiché, come abbiamo visto, spetta alla natura umana di essere più assumibile delle altre.
|
[47042] IIIª q. 6 a. 1 ad 1 Ad primum ergo dicendum quod duplex ordo considerari potest inter creaturam et Deum. Unus quidem, secundum quod creaturae causantur a Deo et dependent ab ipso sicut a principio sui esse. Et sic, propter infinitatem suae virtutis, Deus immediate attingit quamlibet rem, causando et conservando. Et ad hoc pertinet quod Deus immediate est in omnibus per essentiam, potentiam et praesentiam. Alius autem ordo est secundum quod res reducuntur in Deum sicut in finem. Et quantum ad hoc, invenitur medium inter creaturam et Deum, quia inferiores creaturae reducuntur in Deum per superiores, ut dicit Dionysius, in libro Caelest. Hier. Et ad hunc ordinem pertinet assumptio humanae naturae a verbo Dei quod est terminus assumptionis. Et ideo per animam unitur carni.
|
|
[47042] IIIª q. 6 a. 1 ad 1
SOLUZIONE DELLE DIFFICOLTÀ: 1. Tra le creature e Dio si possono riscontrare due tipi di ordine. Il primo consiste nella dipendenza causale delle creature da Dio quale principio del loro essere. E in base a questo, per l'infinità della sua virtù nel produrre e nel conservare le creature, Dio raggiunge senza intermediari qualsiasi cosa. In tal modo quindi Dio si trova immediatamente in tutte le cose per essenza, potenza e presenza.
Il secondo consiste nel ritorno di tutte le cose a Dio come a loro (ultimo) fine. Su questa via invece troviamo tra le creature e Dio degli intermediari; poiché le creature inferiori ritornano a Dio per mezzo delle creature superiori, come afferma Dionigi. Ebbene, l'assunzione della natura umana da parte del Verbo di Dio, che è termine dell'assunzione, rientra in quest'ordine. Perciò egli poteva unirsi al corpo mediante l'anima.
|
[47043] IIIª q. 6 a. 1 ad 2 Ad secundum dicendum quod, si hypostasis verbi Dei constitueretur simpliciter per naturam humanam, sequeretur quod corpus esset ei vicinius, cum sit materia, quae est individuationis principium, sicut et anima, quae est forma specifica, propinquius se habet ad naturam humanam. Sed quia hypostasis est prior et altior quam humana natura, tanto id quod est in humana natura propinquius se habet, quanto est altius. Et ideo propinquior est verbo Dei anima quam corpus.
|
|
[47043] IIIª q. 6 a. 1 ad 2
2. Se l'ipostasi del Verbo di Dio risultasse direttamente dalla natura umana, il corpo sarebbe più affine all'ipostasi stessa, essendo costituito dalla materia, la quale è principio d'individuazione; mentre l'anima, che è forma specifica, è più affine alla natura umana. Ma poiché nel caso nostro l'ipostasi è preesistente e superiore alla natura umana, le parti di quest'ultima sono tanto più vicine all'ipostasi divina quanto più sono elevate. E quindi l'anima è più del corpo vicina al Verbo.
|
[47044] IIIª q. 6 a. 1 ad 3 Ad tertium dicendum quod nihil prohibet aliquid esse causam alicuius quantum ad aptitudinem et congruitatem, quo tamen remoto, id non tollitur, quia, etsi fieri alicuius dependeat ex aliquo, postquam tamen est in facto esse, ab eo non dependet. Sicut, si inter aliquos amicitia causaretur aliquo mediante, eo recedente adhuc amicitia remanet, et si aliqua in matrimonium ducitur propter pulchritudinem, quae facit congruitatem in muliere ad copulam coniugalem, tamen, cessante pulchritudine, adhuc durat copula coniugalis. Et similiter, separata anima, remanet unio verbi Dei ad carnem.
|
|
[47044] IIIª q. 6 a. 1 ad 3
3. Niente impedisce che una cosa intervenga nella produzione di un effetto come disposizione congrua, senza che, venendo essa a mancare, sparisca anche l'effetto; perché, sebbene quest'ultimo ne dipenda nel divenire, non ne dipende nell'essere. Così, l'amicizia, nata per opera di un intermediario, può durare anche senza di lui; e se una donna viene sposata per la sua bellezza, che la rende più ricercata per il matrimonio, il vincolo coniugale continua, anche quando la bellezza vien meno. Allo stesso modo si spiega come dopo la separazione dell'anima l'unione del Verbo di Dio con il corpo possa persistere.
|
|
|